ا
طرح پرورش استویا
مدیریت

طرح پرورش استویا

مزه استویا به عنوان شیرین کننده و جایگزین شکر، ‏ در دهان دیررس تر و دیرپا تر از شکر است، هر چند برخی از فرآورده های استخراجی از آن ممکن است پس مزه ای تلخ یا شیرین بیان مانند داشته باشند. برگ های استویا دارای تجمع مخلوطی از حداقل هشت گلیکوزاید مختلف است که از استویول تتراسایکلیک دی ترپن مشتق شده اند.
در مقایسه با گیاه چغندر قند و نیشكر برگ های استویا ۳۰بار شیرین تر هستند و پس از فرآوری در کارخانه، پودر شیرین استویا ۱۵۰ تا ۳۰۰ مرتبه شیرین تر از شكر عادی است. مقدار كالری موجود در این گیاه یک سیصدم در مقایسه با شكر خانگی است، به همین دلیل توجه زیادی را از سمت متقاضیان جایگزین های خوراکی کم کربوهیدرات به خود معطوف کرد. استویا اثر ناچیزی بر فشار خون دارد و افرادی که باید کربوهیدرات خوراک خود را کنترل کنند، به آن روی خوش نشان داده اند.
این گیاه برای نخستین بار در دهه ۱۸۰۰ میلادی به اروپا آورده شد ولی چندان مورد استفاده قرار نگرفت تا اینکه در انگلستان طی جیره بندی شکر در جنگ جهانی دوم، تحت کشت قرار گرفت. حدود ۴۰ سال پیش گروهی از دانشمندان ژاپنی به خواص استویا پی بردند و نمونه هایی از این گیاه را از پاراگوئه به کشورشان آوردند و به کشت و کار آن مشغول شدند.

چندین سال بعد به دلیل مشکلات کمبود زمین کشاورزی مناسب برای این محصول، این گونه جدید را به چین معرفی کردند . نخستین شیرین کننده تجاری استویا را شرکت ژاپنی موریتا کاگاکو کوگیو در ۱۹۷۱ عرضه کرد. از آن زمان ژاپنی ها استویا را در تهیه محصولات خوراکی، تولید نوشیدنی های غیر الکلی و در آشپزی و بر سر سفره به کار برده اند.
ژاپنی ها هم اکنون بیش از هر مردم دیگری استویا می خورند و طبق گزارش ها ۴۰ درصد بازار شیرین کننده های آنها در تصرف استویا و فرآورده های آن است. همسایه آنها یعنی کشور چین با بیش از ۲۵ هزار هکتار در حدود ۷۵ درصد بازار جهانی این گیاه دارویی را در دست دارد و بزرگ ترین تولید کننده استویا در جهان است.
پاراگوئه به عنوان خاستگاه این گونه، با بیش از ۱۷۰۰ هکتار سطح زیر کشت و ۵ درصد بازار جهانی مقام دوم را در تولید استویا به خود اختصاص داده است. آرژانتین، برزیل، کلمبیا، هند، ژاپن و تایلند هم در رده های بعدی و از دیگر تولیدکنندگان عمده این محصول در دنیا هستند. استفاده از استویا و افزودنی های تهیه شده با این گیاه در تمام کشورهای جهان از ابتدای معرفی و شناخت این محصول قانونی نبوده و پس از دوره ای و با وضع قوانینی دسترسی به استویا قانونی اعلام شد.
در کشورهای خاستگاه این محصول (پاراگوئه و همسایگانش) برای سال ها (بیش از هزار سال) استفاده از این گیاه به عنوان شیرین کننده و همچنین دارو مرسوم بوده و همان گونه که یادشد ژاپنی ها از دهه ۷۰ میلادی شروع به استفاده از این محصول کردند.
در سنگاپور از سال ۲۰۰۵، استرالیا، نیوزیلند، ایالات متحده و روسیه در ۲۰۰۸، مکزیک ۲۰۰۹، هنگ کنگ در ۲۰۱۰ و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۱ استفاده از استویا یا محصولات شیرین کننده تهیه شده با این گیاه مجاز اعلام شد. پس به صورت کلی محصولی جدید است که بازار خوبی برای آینده خواهد داشت. براساس آمار و ارقام (سال ۲۰۱۴)، بازار جهانی این محصول در حدود ۳۳۶ میلیون دلار ارزش دارد.
کارشناسان صنعتی و به ویژه محققان گیاهان دارویی پیش بینی می کنند تا اواخر سال آینده (۲۰۱۷ میلادی) حجم دادوستدهای بازار استویا به بیش از ۵۷۸میلیون و تا سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱/۲میلیارد دلار دلار برسد. براساس تخمین های ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی این گیاه می تواند جایگزین ۲۰ تا ۳۰درصد شیرین کننده ها در محصولات خوراکی و انواع نوشیدنی ها شود.
افزایش سطح آگاهی جامعه در مورد الگوهای صحیح غذایی و تهدید رو به افزایش بیماری های قرن بیست و یکمی مانند اضافه وزن و ایجاد فشار بر تولید کنندگان محصولات غذایی و نوشیدنی برای جایگزینی قند با ترکیبات کم ضرر تر از عوامل بهبود و رشد بازار این گیاه است. همزمان ناپایداری ها و نوسانات بازار و عدم ثبات کیفیت محصولات تولیدی از ریسک های سرمایه گذاری در بازار استویا است.
شرکت
Pure Circle Ltd مقام نخست در تولید و ارائه محصولات این گیاه را به بازار دارد و کوکاکولا، کارژیل و پپسی از صنایع عمده مصرف کننده افزودنی های تهیه شده با استویا هستند. این شرکت ها روی هم ۵۰ درصد حجم بازار استویا را فقط در ایالات متحده آمریکا در دست دارند.

موارد استفاده استویا

استویا را می توان به طور سنتی به صورت پودر یا مایع استفاده کرد. پودرها ی حاصل از برگ به رنگ سبز و پودرهای حاصل از استویوزید و ریبودیوزید آ سفید رنگ هستند. پودر سبز استویا معمولا به صورت بسته و چای کیسه ای عرضه می شوند. پودر سفید استویا از پودر حاصل از برگ سبز شیرین تر است.
علاوه بر اتانول آب حلال مناسبی برای عصاره گیری برگ ها ی استویا است. از برگ های خشک استویا برای شیرین کردن چای ، ساخت نوشابه کمپوت و داروسازی استفاده می شود. همچنین از استویا می توان در صبحانه همراه با غلات یا در سالادها استفاده کرد.

 

مقایسه کشت برنج و استویا در استان های شمالی

در سواحل معتدل شمال کشور که پایگاه های شناخته شده سنتی برای کشت برنج در نظر گرفته می شوند، ‏ نشای استویا را می توان در خارج از گلخانه، یعنی در فضای آزاد پرورش داد. بنابراین مقایسه این دو، میدان انتخاب بسیاری از کشاورزان گیلانی، مازندرانی و گلستانی در آینده خواهد بود. دانستن چند نکته خالی از لطف نیست.
برنج، ‏ به بیش از دو ماه آبیاری غرقابی نیاز دارد، در حالی که استویا نیازمند هفته ای سه یا چهار بار آبیاری است که می تواند بارانی و با ساده ترین تجهیزات فراهم شود. برنج را هر سال باید نشا کرد، ‏ در حالی که استویا پس از نشاکاری، سه سال (‏و طبق برخی گزارش ها تا پنج سال) محصول می دهد. از برنج فقط سالی یک بار و از استویا دو و در صورت بهینه بودن شرایط کشت و کار چند بار می توان محصول برداشت کرد.
هزینه ها و عملیات عمده داشت گیاه استویا به جز آبیاری، تقریبا منحصر به وجین کردن (حذف علف های هرز) است. قیمت برگ سبز برداشت شده در یک سال‏، ‏ بیش از قیمت برنج برداشت شده از سطح زیر کشت برابر است. همچنین برگ های استویا انبارداری مناسب و طولانی تری نسبت به برنج دارند (حداقل دو سال).

 

وضعیت فرآوری استویا در ایران

در حال حاضر کارخانه فرآوری استویا و استخراج صنعتی ترکیبات گلیکوزیدی یا همان ماده موثر استویا (شامل استویوزید و ریبودیوزید) در کشور وجود ندارد (به جز گزارش های موردی که به آنها اشاره شد) و تقریبا تمام محصول به صورت خانگی و طب سنتی مصرف می شود. بنابراین نیاز به سرمایه گذاری در این بخش كاملا محسوس است.
با توجه به اینكه در حال حاضر كشور ما یکی از واردكنندگان ماده استوساید ا ست، حمایت ا ز پرورش و تولید گیاه استویا و ا ستحصال این ترکیب می تواند همزمان با جلوگیری از خروج ارز، سبب کار آفرینی و بهره گیری كارآمدتر از زمین های كشاورزی شده و با تامین نیاز صنایع غذایی داخلی، حتی فرصت صادرات آن به كشورهای دیگر را نیز فراهم آورد.مشکلات کوچک تر تولید، معرفی و ترویج این گیاه و ترغیب کشاورزان برای کشت و کار آن است.
با توجه به نیاز های این گیاه در مناطق جنوبی کشت موفق این محصول در گلخانه صورت می گیرد. مسائلی مانند تامین هزینه های احداث گلخانه، مدیریت و… هم در جنوب کشور حایز اهمیت اند. بذر استویا زیوایی قدرت رویش پایین دارد، بنابراین روش موثر و مفید گیاه افزایی برای این گونه کشت بافت است. احداث مراکز پیشرفته برای تولید نشای این گیاه از مسائل دیگری است که باید در نظر گرفته شوند.

به دلیل شیرینی بالای استویا، ‏ حشرات علاقه ای به این محصول ندارند و استویا آفات و بیماری های چندانی ندارد و از این رو با مدیریت عملیات کاشت، داشت و برداشت کشاورزان در بسیاری کشورها توانسته اند استویا را به صورت ارگانیک کشت کنند.
بنابراین اگر تولیدکنندگان و فعالان فرآوری و عرضه استویا، ‏ جاذبه بی کالری بودن آن را با ویژگی تولید ارگانیک تلفیق کنند‏، ‏ به ترویج این محصول کمک قابل ملاحظه ای خواهد شد‏؛ تلفیق جاذبه ها یعنی اینکه عرضه شکر استویا، ‏ از آغاز به عنوان محصول شیرین کننده ای باشد که نه برای تولید آن کود و سم شیمیایی به کار رفته، نه به آلایندگی های فرآیندی (شبیه آلوده شدن شکر متعارف به آهک در کارخانه) دچار شده و نه کالری و کربوهیدرات دارد.
‏ شاید در مورد اقلام کشاورزی شناخته شده و جا افتاده فعلی، ‏ ترویج کشت ارگانیک در میان کشاورزان و از سوی دیگر اعتمادسازی بین مصرف کنندگان کاری مشکل و پر زحمت باشد. ولی در مورد استویا قضیه متفاوت است.
در وضعیتی که اغلب مردم هنوز محصولی به نام استویا را ندیده اند که بخواهند پیشینه ذهنی از استویای غیر ارگانیک داشته باشند، می توان از ابتدا پیش فرض ذهنی آنها را روی ارگانیک بودن استویا تنظیم کرد. ‏ حتی بعید نیست که در جاهایی بتوان مفهوم ارگانیک را از این طریق ترویج کرد؛ یعنی با رسانه ای کردن عبارت ‏ «‏استویا، ‏ شیرین کننده بی کالری و ارگانیک‏»‏ توجه جامعه را در مورد چیستی ‏ «‏ارگانیک‏»‏ نیز کنجکاو ساخت. ‏

 

وضعیت سرمایه گذاری در طرح کاشت و پرورش استویا

به صورت میانگین قیمت هر نشای استویا به صورت عمده ۵۰۰ تومان است و در هر هکتار، ۲۰ هزار گیاه کشت می شود. به این ترتیب در حدود ۱۰ میلیون تومان هزینه برای تهیه نشا باید در دسترس باشد. سایر هزینه ها، مانند آنالیز خاک و آب، هزینه کشت و. . . هم اگر با مورد بالا جمع شود احتمالا با ۲۵ میلیون تومان می توان یک مزرعه استویا راه اندازی کرد.
استویا گیاه علفی است كه كاشت و نیز داشت و برداشت آن ساده است. اشتغال زایی این محصول بیشتر متعلق به کارهای مزرعه ای مانند برداشت (کل پروسه با دست انجام می شود و مکانیزاسیون هنوز در کشت استویا جایگاهی ندارد)، مبارزه با علف های هرز، واکاری، سمپاشی و… است که به صورت فصلی به ۱۰ کارگر به همراه یک کارگر دایم در طول سال برای هر هکتار نیاز است.
همچنین در هر هكتار از اراضی زیر كشت استویا می توان حدود ۶۰ تن برگ سبز یا ۶تن برگ خشك برداشت كرد. هر گرم برگ خشك نیز حدود ۱۰۵ میلی گرم ماده موثر خواهد داشت. با توجه به چند ساله بودن محصول، هزینه تامین نشا سالانه نیست.
در هر سال دو مرتبه و در صورت مساعد بودن شرایط کشت سه مرتبه امکان برداشت از مزرعه وجود دارد. با این اوصاف به نظر می رسد تولید این گیاه صرفه اقتصادی دارد، البته به شرط اینكه تولیدكننده بازار اصلی این گیاه را پیدا كند.
اگر تقاضای رو به رشد این محصول را در قسمت های مختلف دنیا از آسیا تا اروپا و آمریکای شمالی در نظر بگیریم و با توجه به رشد آگاهی عمومی به ویژه در کشورهای توسعه یافته نیاز صنایع غذایی به استویا و محصولات فرآوری شده آن رو به گسترش است و کارخانه های شیرینی جات مانند کلوچه، آبنبات، شکلات و بیسکویت، نوشابه و نوشیدنی های مختلف، خمیردندان و موارد مشابه از کاندیداهای خوب برای فروش محصولات تولیدی است.

مطلب قبلی طرح تولید کانتینر و کانکس یخچال
Print
10922 رتبه بندی این مطلب:
3/4

x
دی ان ان