پرورش و تولید سم عقرب

عقرب رنگ‌های مختلفی مثل زرد مایل به قهوه‌ای، قهوه‌ای، خاکستری و سیاه دارند و اندازه آنها بین ۱۸ تا ۵/۱ سانتی‌متر مختلف است. ولی بواسطه شکل بدنی خود که حالتی تخت و صاف دارد، می‌توانند از شکاف‌هایی به عرض ۳ میلی‌متر نیز عبور کنند و خود را وارد خانه سازند.
عقرب هادر محیط خارج از خانه در شکاف و درز بین سنگ‌ها، زیر پوست درختان، بین هیزم‌ها و مانند آن یافت می‌شوند و در محیط خانه در حمام، دستشوئی، آشپزخانه و محیط‌های مرطوب دیده می‌شوند. این جانوران در طول روز در گوشه‌ای بی‌حرکت و پنهانند و در طی شب فعالیت خود را آغاز می‌کنند و به‌دنبال شکار خود می‌روند و سم خود را از طریق نیش که در انتهای دم آنها وجود دارد به شکار خود تزریق می‌کنند
عقرب هااغلب حشرات موذی را به دام می‌اندازند و از این نظر اهمیت دارند. آنها اغلب سوسک‌های سیاه و اگر بتوانند قورباغه‌ها را نیز شکار می‌کنند. آنها پس از شکار، طعمه را ابتدا نیش می‌زنند سپس با حرکات کلیسر یا به عبارتی آروارههای خود شروع به خرد کردن بدن طعمه می‌کنند و در این موقع بر اثر ترشح آنزیمی آن را به صورت مایع در می‌آورند. در ناحیه دهان پرزهایی دارند که به صورت فیلتر عمل می‌کنند و از ورود ذرات غذایی کوچک به مری جلوگیری می‌کنند زیرا مواد غذایی فقط باید به صورت مایع وارد شوند. بنابراین مواد سفت را به صورت تفاله‌های گلوله شده به دور می‌اندازند. به همین دلیل است که عمل خوردن غذا در عقرب‌ها به طول می‌انجامد و گاهی تا ۲۴ ساعت طول می‌کشد. همچنین عقرب‌ها به آب نیاز دارند و عقرب‌های نواحی مرطوب معمولاً آب را به صورت جداگانه می‌نوشند و عقرب‌های نواحی خشک نیز آب مورد نیاز را از بدن طعمه فراهم می‌کنند. عقرب‌ها پس از غذا خوردن، ساعت‌ها به تمیز کردن خود می‌پردازند و به وسیله مایعی که از دهان ترشح می‌کنند، به تمیز کردن پاها و کلیسرهای خود می‌پردازند. عقرب‌ها در گرسنگی و تشنگی مقاومت زیادی دارند به طوری که می‌توانند ماه‌ها بدون آب و غذا زنده بمانند.

گونه‌های مختلف عقرب

از حدود ۲۰۰ گونه متفاوت عقرب که در سراسر دنیا پراکنده‌اند فقط حدود ۲۰ گونهٔ آنها سمی هستند و در میان آنها نوعی عقرب قرمز هندی کشنده‌ترین گونه می‌باشد که میزان کشندگی آن در ایالت‌های هند بین ۴۰ تا ۳۰ درصد گزارش شده‌است.
کژدم گونه‌های زیادی دارد که در ایران دو گونه ایرانوس و خوزستانوس در ایران کشف و نام عقرب ایرانی به ثبت رسیده‌اند.در ایران سه گونه کژدم خطرناک وجود دارد که گزارش‌هایی از مرگ براثر گزش آنها وجود دارد:

۱- «همی سکورپیوس لپتوروس» که عقربی زرد رنگ و کوچک است. نرها دمی بلند دارند. این عقرب در نواحی جنوبی و جنوب غربی بسیار فراوان است و در خوزستان به آن «گادیم» می‌گویند.
۲- «کمپسوبوتوس ماتهیزنی» که دارای اندازه‌ای بسیار کوچک و بدنی باریک به رنگ زرد یا آجری است. این گونه هم در نواحی جنوبی به ویژه در خوزستان فراوان است. سم این دو گونه عقرب می‌تواند گلبول‌های قرمز خون را تخریب کند.
۳- «آندرکتونوس کراسیکودا» که جثه‌ای درشت‌تر از دو گونه قبلی دارد و رنگ آن سیاه یا قهوه‌ای تیره‌است. این گونه در بیشتر نقاط ایران پراکندگی دارد.
 

زایش و تولید مثل عقرب ها

عقرب ها زنده زا هستند.با وجود اين، برخي محققان عقرب هايي که نوزاد آنها پوشش جنيني ندارند،زنده زا و آنهايي را که پوشش جنيني دارند، تخم زنده زا دانسته اند.عقرب باردار شکمي متورم دارد و در حالت پيشرفته تر بارداري، مي توان جنين ها را در ديواره ي جانب شکم، به ويژه در نيمه ي خلفي مزوزوما مشاهده کرد.مدت باروري بسته به نوع عقرب متفاوت و معمولاً بين ۲ تا ۴ ماه است.زمان خروج نوزادها نيزبراساس نوع رشد جنين از يک ساعت تا ده روز گزارش شده است. عقرب ها معمولاً در فاصله ي نيمه ي تابستان تا نيمه ي پاييز زاد و ولد مي کنند.
ابتدا،عقرب باردار روي نيمه ي خلفي بدن و پاي جلو تکيه مي کند و دم خود را به طور مايل درسمت راست بدن قرار مي دهد.نيمه ي جلوي بدن حدود يک سانتي متر با يک زاويه ي حاده از روي زمين بلند است.انبرک ها با زمين تماس ندارند و انگشتان دست نيمه باز هستند.و پاي جلو از ناحيه ي تي بيا خم شده اند.دراين حالت، دو سرپوش تناسلي باز مي شوند و به طور عمود قرار مي گيرند.نوزاد بدون هيچ انقباض عضلاني قابل مشاهده اي خارج مي شود.دو پاي جلو که از تي بيا خم شده اند، مانند يک حايل نوزاد را در آغوش مي گيرند. نوزاد اسکرپيو از دم و ادنتوبوتوس از سرخارج مي شود.اين قاعده عموميت دارد يعني،نوزاد عقرب هاي تيره ي اسکرپيونيده از دم و نوزاد عقرب هاي تيره ي بوتيده از سر خارج مي شوند.اين تفاوت خروج به علت اختلاف در شکل رشد جنيني دو عقرب است.زمان خروج نوزاد متفاوت است و از چند دقيقه تا چند ساعت طول مي کشد. عقرب ها پس از زايمان در صورت دردسترس نبودن طعمه، اغلب از نوزاد خود تغذيه مي کنند.
چگونگي قرارگيري نوازد در بغل مادربه شکلي است که سطح پشتي به طرف زمين و پاها و دست ها به مادر تکيه دارد و دم نوزاد به سمت دم مادر است. عکس اين حالت نيزديده شده است.نوزادها به تدريج خود را از سطح شکمي مادر به سطح پشتي او مي کشانند.گاهي نوزادها ابتدا روي زمين قرار مي گرفتند و سپس خود را به پشت مادر مي رساندند.اين عمل به کندي صورت مي گرفت و گاهي حدود يک ساعت طول مي کشيد.دراين فاصله نوزادها روي دست و پاي مادر بين ۵ تا ۱۵ دقيقه استراحت مي کردند. وضعيت قرارگيري نوزادها در سطح پشتي مادر ثابت نبود وبا حرکت تغيير جهت مي دادند. نوزادهاي اسکرپيو ۶ تا ۱۰ عدد و بدون پوشش جنيني بودند.در حالي که نوزادهاي ادنتوبوتوس حداکثر ۲۶ عدد بودند و همگي پوشش جنيني داشتند. هر نوزاد پس از پاره کردن پوشش جنيني خود را به سطح پشتي مادر مي کشاند. همان طور که اشاره شد،خروج نوزادها تک تک و برحسب تيره از جهت سر يا دم است.خروج دوتايي نيزديده شده است که يک نوزاد از دم و همزمان نوازد ديگر از سرخارج شده است.تعداد نوزادها برحسب نوع عقرب متفاوت و از ۶ تا ۹۰ عدد گزارش شده است.
 

پوست اندازي و مراحل مختلف رشد نوزاد

نوزاد عقرب را لارو مي نامند.در مرحله ي اول رشد (لارو)جانور بدون دهان و مخرج باز است و از ذخيره ي زرده ي موجود در بدن تغذيه مي کند.پاها به جاي پنجه،بادکشي دارد که به وسيله ي آن نوزاد در پشت مادر قرار مي گيرد.مجراي سمي نيزروزنه ي خروج ندارد. کارن ها وخارک ها کاملاً شکل نگرفته و پوشش رنگ اصلي را به خود نگرفته است.مرحله ي دوم رشد (پرونمف)،معمولاً پس از يک هفته و با اولين پوست اندازي نوزاد در پشت مادر شروع مي شود. عقرب ها اگرچه مانند حشرات دگرديسي ندارند،اما برخي اصطلاحات مربوط به مراحل رشد حشرات درباره ي اين جانوران هم به کار مي برند.
در اين مرحله از رشد،نوزاد شکل کامل تري به خود مي گيرد، اما هنوز نسبت به عقرب بالغ اختلاف هايي دارد.اين اختلاف ها در تمام پوست اندازي کم و بيش ديده مي شود و نسبت به نوع عقرب متفاوت است.مثلاً درآندرکتونوس ـ کراسيکودا با بالا رفتن سن نوزاد، به تعداد خارک هاي سيخک بازي تارس پاها اضافه مي شود.حفره هاي تريکوبرتي نيز در مراحل اوليه ي رشد در تمام عقرب ها بزرگ و به سهولت قابل رؤيت است.در مرحله ي پرونمف انواع عقرب هاي تيره ي بوتيده، به جاي چهارتريکوبتري در سطح داخلي فمور، سه تريکوبتري ديده مي شود که تعداد آن در پوست اندازي بعد کامل مي شود. در مرحله ي سوم رشد (نمف)(۲۷)که پس از دومين پوست اندازي است، عقرب شکل کامل تري به خود مي گيرد.درمرحله ي نمف،جانور در سال اول ۴ تا ۵ بار و در سال دوم ۲ بار ديگر براي ادامه ي رشد پوست اندازي مي کند.احتمالاً تعويض پوست تحت تأثير نوعي هورمون داخلي است.
عقرب ها به طور کل،از دوران نوزادي تا رسيدن به سن بلوغ که حدود ۳ سال طول مي کشد، ۸ تا ۱۰ بار پوست اندازي مي کنند. در مرحله ي بلوغ،عمل اين هورمون تحت تأثير هورمون مخالف متوقف مي شود.مرحله ي بلوغ درماده با رشد کامل و آمادگي جانور براي جفت گيري و در نربا پيدايش اندام پاراکسيال آغاز مي شود.ظهور و ويژگي هاي بلوغ درمرحله ي لاروي (نئوتني)درعقرب ها نادر است.
 

شرايط زيستي و عوامل بيماري زا در عقرب

نوزادها پس از تولد و گذراندن مراحل ابتدايي رشد خود در پشت مادر، با فاصله ي کمي از يکديگر، به زندگي ادامه مي دهند.اين امر نشانه ي کم تحرکي آنهاست،نه به علت وجود غريزه ي اجتماعي.در دوران بلوغ نيز در نزديکي محل زندگي خود به شکار مي روند. عقرب ها شب زي هستند.روزها را در مکان هاي امن، از قبيل شکاف ديوارها،زير سنگ ها، لاي خاشاک و پوست درختان و برگ ها، زير حصير و خرده چوب ها (نوع حفار در حفره)به سر مي برند و با تاريک شده هوا، از مکان امن خود براي شکارخارج مي شوند.در طبيعت، اکثراً به تنهايي زندگي مي کنند، با وجود اين،گاهي چند عقرب از يک نوع يا انواع مختلف در زير يک سنگ ديده شده است.عقرب ها علاوه بر دشت در مناطق کوهستاني هم ديده مي شوند.وجود آنها را تا ارتفاع ۳۰۰۰ متري از سطح دريا گزارش کرده اند.

تولید سم عقرب و قیمت آن

زهر عقرب حاوی پروتئین هایی است که می تواند برای درمان بیماری های از جمله روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)، بیماری های التهاب روده و بیماری اسکلروز متعدد استفاده شود.
معمولا مردم به دلایل قابل توجیهی عقرب ها را دوست ندارند. عقرب ها شکل ترسناکی دارند و از سوی دیگر، نیش آنها زهرآگین و کشنده است؛ هر چند می توان گفت، درباره خطرناک بودن نیش عقرب، همواره مبالغاتی صورت گرفته است، زیرا از میان هزاران نوع عقرب فقط زهر ۲۵ نوع عقرب قادر به کشتن انسان است.
در میان چنین تنفر ریشه داری نسبت به عقرب ها، ثابت کردن این که عقرب ها شر مطلق نیستند کار دشواری خواهد بود.
دستاوردهای نظری و تجربی دانشمندان ثابت می کند که زهر عقرب داروی اثربخشی در زمینه پزشکی و درمان بیماری ها به شمار می رود. به همین دلیل تولید و فروش زهر عقرب به روش مناسبی برای تولید ثروت و کسب درآمد برای برخی افراد تبدیل شده است.
زهر عقرب حاوی پروتئین هایی است که می تواند برای درمان بیماری های از جمله روماتیسم مفصلی ( آرتریت روماتوئید)، بیماری های التهاب روده و بیماری اسکلروز متعدد استفاده شود. این بیماری ها که بسیاری از افراد را به ستوه آورده اند، می توانند حداقل تا حدودی با این موجودات ترسناک درمان شود.
با توجه به این حقیقت هر گالن زهر عقرب ۳۹ میلیون دلار قیمت دارد و از این روی زهر عقرب در زمره گرانترین مایعات دنیا قرار می گیرد.

میزان تولید سم عقرب در واحدهای پرورش عقرب

از هر ۱۵۰ هزار عدد عقرب به طور میانگین ۲۵ گرم سم خشک عقرب تولید میگردد، که قیمت هر گرم آن در بازارهای جهانی ۷۰ میلیون تومان میباشد. بعبارتی از پرورش و سم گیری ۱۵۰ هزار عقرب میتوان ۱٫۷ میلیارد تومان فروش داشت.

فصل خرید عقرب مهرماه تا فروردین‌ماه است که در حال حاضر توسط صیادان انجام میشود و به موسسات وابسته میفروشند. این موسسات عقرب‌ها را پس از خریداری براساس گونه جداسازی و با استفاده از دستگاه شوک الکتریکی سم‌گیری می‌شوند. این سم‌ها که ابتدا مایع است با استفاده از دستگاه دیگری به سم خشک تبدیل می‌شود و طی یک پروتکل خاص در ساخت آنتی‌ژن استفاده می‌شود.

کاربردهای سم عقرب

زهر عقرب از اجزا و فراکسیون های متنوعی تشکیل شده است که هر کدام خواص متفاوتی دارد بعضی از اجزای سمی این جانوران برای درمان بیماری های اتوایمیون (بیماری هایی که ناشی از کارکرد نادرست سیستم ایمنی بدن است) نظیر ام اس، لوپوس، بیماری کورن، پسوروزیازیس و آرتریت روماتوئید، کولیت زخم دار، بیماری التهاب روده بزرگ، سیروز صفراوی، دیابت تیپ ۱ و ۲ و بعضی دیگر مورد توجه قرار گرفته است. زهر گزدم ها بر علیه انواع تومورهای بدخیم (کانسرها) به علت ایجاد آپوپتوز یا توقف رشد و مرگ سلول های سرطانی و اختصاصا در مورد سارکوما (سرطان بافت هم بند)، تومور مغزی و نخاعی، سرطان پستان و کارسینومای سلولی کبد و همچنین در تشخیص سرطان های ریه، پوست، مری، گردن رحم و کولون مورد مطالعه قرار گرفته است کاربرد دیگر آن در پزشکی در اختلالات انعقادی، پرفشاری خون، بیماری های عروقی مغزی و به عنوان آنتی بیوتیک بر علیه قارچ ها، باکتری ها، انگل ها و ویروس ها هم مورد توجه بوده است.
بعضی از اجزای سم گزدم می تواند جایگزین مناسبی برای داروهای مسکن قوی به منظور کاهش درد بیماران باشد، تحقیقات دانشمندان درخصوص شیوه های نوین ابداع داروهای مسکن جدید با منشأ ترکیبات طبیعی، نشان داده است که فراکسیون ها و پپتیدهای موجود در سم گزدم، در دستگاه عصبی و ماهیچه ای سبب واکنش می شود.
یکی از موثرترین کاربردهای سم گزدم در جهت نابودی حشرات و آفات در بخش کشاورزی و بهداشت و به عنوان بیوپستیساید است که منجر به کاهش استفاده از مواد شیمیایی در روش های سنتی مبارزه با آفات می شود و به راحتی می تواند به حفظ محیط زیست و تعادل اکوسیستم و پایداری حیات کمک کند. این سم در طبیعت تجزیه خواهد شد، بنابر این منجر به تغییر ساختار بیولوژیک و ماندگاری در آب و خاک نشده و نمی تواند به بدن حیوانات و انسان ها راه یابد. زهر گزدم به عنوان یک آفت کش پتانسیل بالایی دارد. هر ترکیب سمی از پپتید های مختلف درون زهر تشکیل شده است که دارای میلیون ها سال پشتوانه تکامل و تجربه برای نابودی حشرات و تغذیه از آنان به کار گرفته شده است.

پپتیدهائی که از زهر گزدم استخراج می شود، برای هدف گیری، درمان و مهار سلول های سرطانی قابل استفاده است و در دنیا به عنوان داروی ضد سرطان مورد توجه قرار گرفته است.
متاسفانه هنوز در کشور ما استفاده درست و کامل از زهر گزدم نمی شود و کاربردهای سم درکشور ما در حال حاضر تنها به استفاده برای تولید پادزهر بر علیه گزش آنها منحصر می شود. چرا که در بعضی نقاط کشور مثل استان خوزستان گزش زیادی داریم که مرگ آور نیز هستند، به همین دلیل تولید پادزهر بر علیه ۶ گونه از گزدم ها امری اجتناب ناپذیر است.

پرورش گزدم یا برداشت از اسکورپیوناریم به منظور دوشیدن زهر می تواند اقتصادی باشد چرا که این موجود بسیار کم مصرف و کم فعالیت بوده و طول عمر بالایی دارد همچنین در مکان های بیابانی و کویری یعنی اکثر مناطق کشور یافت می شود و زیست بوم این جانور محسوب می شود. تا کنون ۶۴ گونه از آن در کشور شناسایی شده است. لذا با توجه به این غنای گونه ای علاوه بر پرورش مصنوعی در اسکورپیوناریم می توانیم به صورت طبیعی نیز برداشت داشته باشیم.
اما مشکل اینجاست که هنوز ابعاد زیستی زندگی گزدم نیاز به مطالعه دارد طول عمر و دوره زندگی آن به خصوص گونه های ایرانی به طور دقیق روشن نیست و برای پرورش آن اطلاعات بسیاری نیاز است. پرورش دهندگان احتمالی آینده باید با ویژه گیهای زیستی و رفتاری این جانور به خوبی آشنا و آگاه شوند تا به توانند از این جانور بهرمندی مناسب داشته باشند در ضمن تا حد امکان کمترین میزان آسیب را به آن وارد کنند. همچنین برای زهرگیری از آن امکانات، تکنولوژی و افراد متخصص نیاز است چون میزان سم این موجودات بسیار اندک است.

میزان سرمایه لازم جهت احداث مزرعه پرورش عقرب

با بررسی های صورت گرفته توسط کارشناسان پارس رابین مشخصات سرمایه گذاری طرح مزرعه پرورش عقرب به شرح ذیل است :
ظرفیت مزرعه پرورش عقرب : ۵۰۰۰۰ عدد در سال
میزان زمین مورد نیاز : ۳۰۰ مترمربع
میزان سرمایه گذاری ثابت طرح : ۱۰۰ میلیون تومان
قیمت فروش هر عدد عقرب : بین ۸ تا ۲۵ هزار ریال
قیمت هر گرم سم عقرب : ۴۵ تا ۸۰ میلیون تومان
نرخ بازدهی طرح : بالای ۷۵ درصد
با توجه به اینکه حدود ۱۸ ماه طول میکشد تا عقرب به سن قابل سم گیری برسد، عملا بازگشت سرمایه پس از ۱ تا ۱٫۵ سال خواهد بود.
با توجه به درخواست های متعدد کاربران مبنی بر تهیه طرح توجیهی تکثیر و سم گیری عقرب بر آن شدیم تا در این رابطه نیز اطلاعات مفیدی را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.

میزان تولید سم عقرب در واحدهای پرورش عقرب

از هر ۱۵۰ هزار عدد عقرب به طور میانگین ۲۵ گرم سم خشک عقرب تولید میگردد، که قیمت هر گرم آن در بازارهای جهانی ۷۰ میلیون تومان میباشد. بعبارتی از پرورش و سم گیری ۱۵۰ هزار عقرب میتوان ۱٫۷ میلیارد تومان فروش داشت.
فصل خرید عقرب مهرماه تا فروردین‌ماه است که در حال حاضر توسط صیادان انجام میشود و به موسسات وابسته میفروشند. این موسسات عقرب‌ها را پس از خریداری براساس گونه جداسازی و با استفاده از دستگاه شوک الکتریکی سم‌گیری می‌شوند. این سم‌ها که ابتدا مایع است با استفاده از دستگاه دیگری به سم خشک تبدیل می‌شود و طی یک پروتکل خاص در ساخت آنتی‌ژن استفاده می‌شود.

میزان تولید زهر عقرب های ایرانی

بر اساس گزارش در گونه های ایرانی شایع در کشور به طور متوسط از هر نمونه گزدم ۱ صدم میلی گرم تا حدود ۲ میلی گرم زهر خشک با روش الکتروشوک بدست می آید. یعنی این که برای تهیه یک گرم زهر خشک از گونه های مختلف از حدود ۵۰۰ نمونه تا ۱۰۰ هزار نمونه گزدم مورد نیاز است.
برای مثال برای تهیه یک گرم زهر خشک “ادنتوبوتوس دوریه” ۲۰۰۰ نمونه باید به روش الکتروشوک دوشیده شود که قیمت هر گرم بر اساس گزارش های مستند و در دسترس از آن ۸ تا ۱۵ هزار دلار هم خریداری می شود. البته باید توجه داشت قیمت ممکن است برای هر گونه متغیر باشد لذا از نظر اقتصادی خیلی ارزشمند است ولی صبوری، بردباری و ظرافت در استحصال آن بسیار اهمیت دارد.
موضوع اهمیت اقتصادی زهر گزدم ها، موضوع نسبتاً جدیدی است و نیاز است که مسئولان در سطح کلان مانند وزرات بهداشت و وزرات کشاورزی بدان توجه کنند و شرایط را به گونه ای فراهم کنند تا کسانی که دانش و آگاهی لازم را دارند، بتوانند استفاده از این موهبت خدائی را توسعه دهند.

وضعیت بازار عقرب در ایران

ایران تنها کشور تولید کننده آنتی سرم عقرب زدگی خاورمیانه است، به طور میانگین۷۰ هزار واکسن آنتی سرم توسط موسسه رازی در یک سال تولید می شود البته یک سایت تحقیقاتی در کشور عربستان در این زمینه فعالیت می کند. در ایران تولید آنتی سرم عقرب زدگی در انحصار موسسه رازی است و استان خوزستان تنها شعبه کشور است که در کنار شعبه حصارک کرج در زمینه تولید این آنتی سرم فعالیت می کند.
آنتی سرم عقرب زدگی که در ایران تولید می شود از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. آنتی سرم برخی کشورها ۱۰ یورو قیمت گذاری شده و این درحالی است که آنتی سرم تولید ایران ۲۰۰ یورو قیمت گذاری شد. موسسه رازی حصارک با شش شعبه خود سالانه ۳٫۵ میلیارد دوز واکسن تولید می کند و ارزش این واکسن ها با یارانه دولتی بیش از ۳۰۰ میلیون دلار است که اگر بخواهند این محصولات را از خارج از کشور وارد کنند باید تا پنج برابر این مبلغ هزینه کنند.
فصل خرید عقرب از مهرماه تا اواسط اردیبهشت است. در سال ۱۳۹۵ این موسسه ۱۵۰ هزار عقرب خریداری کرده است، از این تعداد عقرب مذکور حدود ۲۵ گرم سم خشک به دست می آید که در بازار جهانی هر گرم از این سم ۲۰ هزار دلار قیمت دارد. شایان ذکر است موسسه رازی در حال توسعه واحدهای خود جهت افزایش ظرفیت سم گیری و فرآوری آن میباشد.
 

چرا زهر عقرب گران است؟

هنگامی که شوک الکتریکی برای “زهر گیری” غدد سمی عقرب ها استفاده می شود، میانگین عملکرد هر بار از ۰٫۰۰۶ تا ۲٫۰ میلی گرم زهر می تواند از یک عقرب حاصل شود. میانگین احتمالا کمتر از ۰٫۵ میلی گرم است. و احتمال دارد که آنها حتی کمتر از این مقدار در شرایط طبیعی تزریق کنند.
بنابراین بگذارید فرض کنیم که هر دوشنبه، چهارشنبه و جمعه ما در هر ماه دوشنبه، چهارشنبه و جمعه زهر را می گیریم، به طور متوسط ۱۲ واحد در هر عقرب (ما نتوانستیم منابع موثقی در مورد چگونگی تغذیه یک عقرب برای سالم نگه داشتن آن تا دور بعدی سمگیری پیدا نکنم). اگر عملکرد متوسط ما به طور محافظه کارانه در هر سمگیری ۰٫۲۵ میلی گرم لحاظ کنیم، در نتیجه ۱۰۰۰ میلیگرم زهر در هر ماه از ۱۰۰۰ سمگیری عقرب (با فرض ۵ دقیقه در هر عقرب، یک نفر می تواند حدود ۱۰۰ اسکورپاین را در یک دوره ۸ ساعته انجام دهد، بنابراین یک کار ۵ نفره را انجام خواهد داد تا ۱۰۰۰ عقرب را در دو روز کاری بسیار سخت زهرگیری کند.
۳ گرم سم یا ۰٫۰۰۰۷۹۲۵۱۶ گالن (فرض کنید چگالی آب در اینجا)، خواهیم داشت، با قیمت هر گرم ۳۰،۰۰۰ $. با کسر هزینه کارگری برای ۵ نفر ، ۱ مدیر، ۲ سهم برای مواد غذایی عقرب و ۲ سهم نیز برای امکانات، ذخیره زهر و فرآوری سم عقرب، نهایتا با تولید ۳ گرم سم ما حدود ۳۶۰۰۰ دلار درامد خواهیم داشت. با عقرب های بیشتری و عملیات بزرگتر، درآمد می تواند بیشتر صعود کند، زیرا هزینه های نسبی این امکانات بی اهمیت می شود، ما در اینجا برآورد های محافظه کارانه زیادی انجام دادیم و تمام راه های اجتناب ناپذیری را که می توانستیم این عملیات را با مشوق های مالی یا کمک های تحقیقاتی یا اتوماسیون مکانیکی بهینه سازی کنیم، نادیده می گرفتیم، اما هنوز هم TIL که گران ترین مایع در جهان است.

نمونه سم عقرب و قیمت آنها

نام رقم Hadogenes zuluanus
نام مشترک اسکورپیون صاف است
درصد خلوص : بیشتر از ۹۹ %
شکل سم : پودر لیوفیلیز
شکل بسته بندی : بسته بندی در vials glass شیشه ای تخت خلاء.
قیمت بسته بندی ۱۰ میلی گرمی : ۱۸۲ یورو
قیمت بسته بندی ۱۰۰ میلی گرمی : ۱۵۴۸ یورو
قیمت بسته بندی ۵۰۰ میلی گرمی : ۶۳۷۷ یورو

نام رقم Androctonus mauritanicus
نام مشترک Moroccan Black Thick-tailed
درصد خلوص : بیشتر از ۹۹ %
شکل سم : پودر لیوفیلیز
شکل بسته بندی : بسته بندی در vials glass شیشه ای تخت خلاء.
قیمت بسته بندی ۱۰ میلی گرمی : ۲۱۵ یورو
قیمت بسته بندی ۱۰۰ میلی گرمی : ۱۸۲۷٫۵ یورو
قیمت بسته بندی ۱۰۰۰ میلی گرمی : ۱۵۵۰۰ یورو

نام رقم Mesobuthus caucasicus
کشور مبدا : ایران
درصد خلوص : بیشتر از ۹۹ %
شکل سم : پودر لیوفیلیز
شکل بسته بندی : بسته بندی در vials glass شیشه ای تخت خلاء.
قیمت بسته بندی ۱۰ میلی گرمی : ۲۸۰٫۸ یورو
قیمت بسته بندی ۱۰۰ میلی گرمی : ۲۳۸۶٫۸۰ یورو
قیمت بسته بندی ۵۰۰ میلی گرمی : ۹۸۲۸ یورو

نام رقم Orthochirus scrobiculosus
کشور مبدا : ایران و آسیای مرکزی
نام مشترک Central asian scorpion
درصد خلوص : بیشتر از ۹۹ %
شکل سم : پودر لیوفیلیز
شکل بسته بندی : بسته بندی در vials glass شیشه ای تخت خلاء.
قیمت بسته بندی ۱۰ میلی گرمی : ۳۰۲ یورو

تجارت عقرب در افغانستان توسط عرب‌ها

عقرب ها بنا بر تیره‌گی رنگ و وزن خود و توافق دو طرف خریدار و فروشنده معامله می‌شوند، اما کمترین نرخ برای یک گژدم ۱۵ گرمی در بازار مخفی هرات، ۳۵۰۰ دلار امریکایی است. هرچه عقرب بزرگ‌تر، سنگین‌تر و سیاه‌تر باشد، نرخ آن بالاتر می‌رود. به قول فروشنده‌گان یک گژدم سیاه ۹۰ گرمی حتا به ۱۲۰ هزار دلار هم به فروش رسیده است.

جنس تجارت این روزها در هرات متفاوت‌تر از گذشته است. عقرب سیاه (گژدم سیاه) که در میان مردم به نام “گژدم” نیز یاد می‌شود، نوع نادری از عقرب یا دراز دم این روزها به دلیل گرمی بازار، خریداران و فروشنده‌گان زیادی را در هرات دور خود جمع کرده است.

این نوع عقرب از گونه‌های بند پایان رده‌ی عنکبوتیان است که ۸ پا و نیشی با زهر کشنده دارد.

با جستجوی اندک در صفحات مجازی فیس‌بوک در هرات، به خریداران و فروشنده‌گان عقرب سیاه برمی‌خوریم. اغلب این فروشنده‌گان و خریداران هویت خود را به سختی فاش می‌کنند.

هنوز کسی به گونه‌ی کامل از این تجارت رمز‌آلود و مخفی اطلاعات درستی به دست نمی‌دهد، اما روشن است که نرخ بالایی برای هر عقرب سیاه ۱۵ گرمی وجود دارد. عقرب‌ها بنا بر تیره‌گی رنگ و وزن خود و توافق دو طرف خریدار و فروشنده معامله می‌شوند، اما کمترین نرخ برای یک عقرب ۱۵ گرمی در بازار مخفی هرات، ۳۵۰۰ دلار امریکایی است. هرچه عقرب بزرگتر، سنگین‌تر و سیاه‌تر باشد، نرخ آن بالاتر می‌رود. به قول فروشنده‌گان یک عقرب سیاه ۹۰ گرمی حتا به ۱۲۰ هزار دلار هم به فروش رسیده است.

جنس تجارت این روزها در هرات متفاوت‌تر از گذشته است. عقرب سیاه، نوع نادری از عقرب یا دراز دم این روزها به دلیل گرمی بازار، خریداران و فروشنده‌گان زیادی را در هرات دور خود جمع کرده است. این نوع عقرب از گونه‌های بند پایان رده‌ی عنکبوتیان است که ۸پا و نیشی با زهر کشنده دارد. با جستجوی اندک در صفحات مجازی فیس‌بوک در هرات، به خریداران و فروشنده‌گان عقرب سیاه بر می‌خوریم. اغلب این فروشندگان و خریداران هویت خود را به سختی فاش می‌کنند.

برخی‌ها می‌گویند که یک شبکه‌ی بزرگ و ثروتمند عربی پشت خرید عقرب سیاه وجود دارد.
به استناد گفته‌های افراد رابط بین خریدار و فروشنده، این شبکه برای خرید عقرب سیاه هزینه‌های سرسام‌آوری متقبل می‌شود. خریداران ادعا می‌کنند که عقرب‌های خریداری شده از راه‌های غیرقانونی به کشورهای ایران، پاکستان، عربستان سعودی و حتا کشورهای اروپایی قاچاق می‌شوند تا در آن‌جا یا از سم کشنده‌ی آن‌ها استفاده‌ی دارویی شود یا برای فروش به بازار سیاه جهانی راه یابند.
مطالعات علمی نشان داده است که سم عقرب سیاه برای درمان بیماری‌های مربوط به سرطان و تعداد بی‌شماری از بیماری‌های دیگر خاصیت دارویی دارد.
برای تهیه‌ی این گزارش، مجبور شدم در قالب خریدار و گاهی در لباس فروشنده با خریداران و فروشنده‌گان عقرب سیاه ملاقات کنم.
نخستین ملاقات‌شونده یک جوان تقریباً ۲۰ساله بود که همراه با چند جوان هم‌سن و سالش به خرید و فروش عقرب سیاه مشغول است. در مرکزی‌ترین نقطه‌ی شهر به ملاقاتش رفتم. او یک فارم پرورش عقرب داشت و به قول خودش برای هر عقرب ۱۰ گرمی تا ۱هزار دلار سرمایه‌گذاری کرده بود. او گفت که از معامله‌ی عقرب سیاه پول خوبی به جیب زده است و ادامه‌ی این قضیه به نفعش تمام می‌شود.
با فرد دومی که ملاقات کردم، در نخست مرا مورد بازرسی بدنی قرار داد و گفت که برای امنیت جان خودش دست به این کار می‌زند. او گفت که هر عقرب سیاه را با قیمت‌های متفاوت و نظر به توافق با فروشنده می‌خرد و سپس آن را به یک خریدار عرب می‌فروشد. از هویت مرد عرب‌تبار چیزی نگفت اما تأکید کرد که یک ترجمان هراتی‌الاصل دارد و با مشتریان بومی در ارتباط است.
معامله با فرد عرب‌تبار هم راه و رمز خاص خودش را دارد. هر کسی که حاضر به فروش عقرب سیاه باشد، عکسش را به رابط یا ترجمان فرد عرب می‌فرستد و در نهایت با اندکی چانه‌زنی، عرب فرد مورد اعتمادش را برای خرید عقرب می‌فرستد.

عقرب سیاه بیشتر از ولایت‌های فراه، نیمروز و ولسوالی‌های غوریان و کهسان هرات شکار می‌شود، اما مرغوب‌ترین و با ارزش‌ترین آن از صحراهای خشک و سوزان ولایت فراه به دست می‌آید.
بازار خرید عقرب تنها در هرات داغ نیست که در ولایت فراه هم وضع به همین شکل است. در فراه اما از سال‌ها به این طرف، عرب‌های قطری آزادانه به شکار انواع پرنده‌گان کمیاب نیز می‌پردازند.

پاسخ به برخی سوالات درباره طرح پرورش و تولید سم عقرب

چه مدت عقرب باردار می شود؟

حاملگی می تواند ۹ تا ۱۸ ماه بسته به درجه حرارت و دسترسی به مواد غذایی، زمانی که به طور متوسط ۱۲ بچه متولد می شود. عقرب های بچه، که اسکورپیون نامیده می شوند، بسیار آسیب پذیر هستند.

هر عقرب در هر زایش چه تعداد نوزاد تولید میکند؟

یک عقرب، می تواند تا ۱۰۰ نوزاد تولید کند. این بچه عقرب به صورت زنده متولد میشوند، هنگامی که آنها متولد می شوند، پوسته بسیار نرم و بیرونی دارند. آنها به پشت مادر خود فرو می ریزند و تا ۱۰ تا ۲۰ روز به آنجا می روند تا زمانی که عضلات شکم آنها سخت شوند.

آیا عقربها بچه های خود را می خورند؟

گاهی اوقات مادر بچه هایش را می خورد و گاهی نوزادان مادر را می خورند. اما خوردن بچه عقرب ها توسط مادر شایعتر است. در واقع مولدها شایعترین شکارچیان تخم و نوزادان است. اما بچه ها نیز می توانند بت ها باشند. Matriphagy یا خوردن مادر در برخی از گونه های حشرات، عقرب ها، کرم های نماتد و عنکبوت ها یافت می شود.

چقدر طول می کشد تا عقرب های کودک با مادر خود باقی بمانند؟

نوزادان عقرب دارای الزامات زیست محیطی مشابه مادرانشان هستند. حدود دو هفته بچه عقرب ها در پشت مادر خواهند بود. نوزادان در پشت او باقی خواهند ماند و او هر کاری را که لازم است برای نگه داشتن آنها و حفظ سلامتی انجام دهد، انجام خواهد داد. مراقب عقرب ها باشید تا مادر خود را ترک کنند.

عقرب های نوزاد چه می خورند؟

عقرب ها انواع حشرات، عنکبوت، عقرب ها و مارمولک ها را می خورند. آنها همچنین پستانداران کوچک مانند موش ها را می خورند. عقرب ها باید آب بخورند، اما آنها می توانند برای ماه ها بدون غذا زنده بمانند. عقرب ها از سم خود برای گرفتن و شکار استفاده می کنند.

عقرب ها چند سال عمر میکنند؟

عقرب ها غیر معمول در مقایسه با دیگر بی مهرگان هستند. بیشتر اسکارپیان ها در ۱ تا ۳ سالگی به بلوغ می رسند (بعضی از گونه ها طول می کشد)، و تا ۳ سال بعد از بلوغ زندگی می کنند. این بدان معنی است که عقرب ها می توانند از ۲ تا ۶ سال زندگی کنند.

عملیات سم گیری عقرب چقدر طول شود؟

اگر عملکرد متوسط ما در هر سم گیری را ۰٫۲ میلی گرم بدست آوریم، ۳۰۰۰ میلی گرم زهر در هر ماه از ۱۰۰۰ بار سمگیری عقرب (با فرض ۵ دقیقه عملیات سم گیری برای هر عقرب، یک نفر می تواند در حدود ۱۰۰ عقرب در یک دوره ۸ ساعته زهرگیری کند، بنابراین یک تیم ۵ نفره خواهد توانست طی دو روز تا ۱۰۰۰ عقرب را سمگیری کند.

هر عقرب چقدر سم تولید میکند؟

هنگامی که تحریک الکتریکی برای “سمگیری” غدد سمی عقربها استفاده می شود، میانگین عملکرد از ۰٫۰۰۶ تا ۰٫۲ میلی گرم زهر می تواند از یک عقرب حاصل شود. میانگین احتمالا کمتر از ۰٫۵ میلی گرم است. و احتمال دارد که آنها حتی کمتر از این مقدار را در شرایط طبیعی تزریق کنند.

قیمت هر گرم سم عقرب چقدر است؟

به گفته محققان، کسب و کار سم گیری عقرب می تواند سودآور باشد. بنابر بررسی ها یک گرم از زهر عقرب می تواند ۹۰۰۰ دلار فروخته شود، در حالی که زهر عقرب های نادر تر تا ۱۵۰۰۰ دلار در هر گرم میاشد.

نتیجه گیری طرح پرورش و تولید سم عقرب

گرانبهاترین مایع در جهان سم عقرب است که قیمت یک گرم سم لیفولایزشده برابر با ۱۲۰ میلیون تومان می باشد که در مباحث تئوری اینگونه آمده‌است ((با ۱۵۰ هزار عقرب حداقل میتوان ۲۰ الی ۲۵ گرم سم خشک درسال تولید داشت که برابر با ۲ میلیارد تومان است. این در حالی است که بسته به متد سم گیری و گونه کژدم، میزان و کیفیت سم متفاوت است، بر اساس گزارش در گونه های ایرانی شایع در کشور به طور متوسط از هر نمونه کژدم ۱ صدم میلی‌گرم تا حدود ۲ میلی گرم سم با روش الکتروشوک بدست می آید یعنی این که برای تهیه یک گرم سم مایع از گونه های مختلف از حدود ۵۰۰ نمونه تا ۱۰۰هزار نمونه کژدم نیاز است))، باتوجه به این موضوع سود پرورش عقرب بالای صد درصد( ۴۰۰ درصد) می باشد. لذا برای پرورش دهندگان صرفه ی اقتصادی بسیار زیادی دارد. زهر عقرب حاوی پروتئین های است که برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله: رماتیسم مفصلی، التهاب روده، بیماری اسکلروز متعدد( ام اس)، سرطان و…. در خارج از کشور مورد استفاده قرار میگیرد. که بازار بسیار پر سودی را به خود اختصاص داده است.
عقرب خشک شده، پودر و آرد عقرب در شرکت های داروی و بهداشتی، عطاری ها و طب های سنتی در داخل کشور قابلیت استفاده را دارا می باشد، متاسفانه کشور ما در زمینه استفاده از فرصت های طلایی همیشه کند عمل کرده است . پرورش عقرب موضوعی است که کشور بیش از پیش بدآن احتیاج دارد (بهرمندی از ظرفیت های داخل کشور ،، ایجاد اشتغال ،، صادرات غیر نفتی ،، ارز آوری در سطح بالا…). ایران می‌تواند با مدیریت جهادی و ایجاد یک برند ، مخصوص کشور ، درصد قابل توجهی از بازار جهانی را در دست بگیرد و در راستای جامع عمل پوشاندن به اقتصاد مقاومتی گام های بزرگی بردارد.

منبع : مهندسین مشاور پارس رابین

www.etarh.com